Wczesna twórczość Miłosza (m.in. „Trzy zimy” 1936) określana była często jako przejaw katastrofizmu, formuła ta nie ogarnia jednak właściwych jej antynomii: ciągłej oscylacji między tęsknotą do Arkadii a przeczuciem Apokalipsy, miedzy potrzeba afirmacji życia, fascynacją pięknem natury - a przewidywaniem kataklizmu cywilizacyjnego i nieodwołalnego końca dotychczasowego świata. Świadomość kryzysu i zagrożenia kultury wyzwala jednak w tej poezji nie tylko trwogę, poczucie współwiny i współodpowiedzialności, prowadzi też do przyjęcia postawy heroicznej i stoickiej, ujawnia się w skłonności do ujmowania losu osobistego i zbiorowego w kategoriach eschatologicznych i metafizycznych. Plon poetycki okresu okupacji („Ocalenie” 1945) jest wyrazem zespolenia z losem narodu oraz moralnych dylematów dotyczących zobowiązań i roli twórczości poetyckiej w epoce totalnej zagłady. Po raz pierwszy użyczył tu poeta głosu człowiekowi prostemu, przemawiając w jego imieniu. Następny etap ewolucji poetyckiej Miłosza („Światło dzienne” 1953) to twórczość gniewna i demaskatorska, której patronuje tradycja Jonathana Swifta. Łączy w niej tonację ironiczno-sarkastyczną, a nawet żartobliwą, z przesłaniem moralnym, będącym przenikliwą diagnozą sytuacji intelektualnej i społeczno-politycznej Polski i powojennego świata oraz ostrzeżeniem przed nadchodzącą epoką. (...) Okres twórczości od „Traktatu poetyckiego” 1957 - do „Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada” 1974 przynosi wiersze coraz zwięźlejsze, poddane dyscyplinie, jednocześnie zaś umykające przyjętym podziałom i kategoriom formalnym. Amerykańska faza twórcza przyniósł refleksje filozoficzna i historiozoficzną, dotyczącą przemijania, praw czasu, niemożności nazwania rzeczy, oddania niepowtarzalności istnienia. Charakterystyczne motywy tego okresu to Wilno, jego atmosfera, doświadczenia młodości, mowa polska, jako „ocalona ojczyzna wygnańca”, lektury, reminiscencje historyczne konfrontowane z teraźniejszością, ponadto wciąż ponawiane pytania o kompetencje poezji i zobowiązania poety. Pojawiają się też wiersze religijne („Hymn o perle” 1982). Jest to okres stałego obcowania poety z Biblią.